Calm after the storm

In augustus werken we hard om de kwalijke gevolgen van de hagelstorm zoveel mogelijk binnen de perken te houden. “Laat alle normale werkzaamheden maar zitten, haal blad weg, haal blad weg en haal blad weg”, is het devies.

De zomer van 2014 in Zuid-Frankrijk is instabiel: niet echt warm, de ochtenden vaak grijs, de nachten aan de koele kant en er valt vooral veel regen.

Al dat vocht doet de toch al door de hagelstorm gekwetste wijngaard geen goed. Druiven die kapot zijn gehageld, drogen netjes uit tot harde puntjes.

Gevaarlijker zijn de druiven die een kleine blessure in de vorm van een scheurtje in het velletje hebben opgelopen. Daar kan door regenwater en dauw rotting en schimmel ontstaan die met de rijping en de stijging van het suikergehalte om zich heen kunnen grijpen.

In een normale zomer schoffelen we wat, vertroetelen ons Merlotbioveld en de gevoelige Chardonnay-druiven en halen de laatste uitlopers aan de onderstammen weg. Vanaf half juli geldt slechts één gebod: blad wegtrekken, en wel aan de oost- of noordzijde van de planten. Aan de west- of zuidzijde kunnen druiven verbranden in de zon, dus daar dient het blad als parasol.

Deze zogeheten effeuillage dient meerdere doelen. Minder blad betekent meer ventilatie rond de druiventrossen en dat vinden schimmels en insecten niet leuk. ‘Bovendien helpt het licht, en vooral dat van de ochtendzon, de druiven mooier te rijpen’, zegt Emmanuel Robert, die met een heggenschaar razendsnel de bladeren rakelings langs de druiventrossen wegknipt.

Voor de laatrijpende Cabernet franc geldt bovendien dat het zonlicht pyrazines in de druiven verbrandt, leren we. ‘Deze stoffen kunnen een niet aangename, vegetale smaak van groene paprika’s aan de wijn geven.’

Uiteindelijk weten we bijna vijf hectare van onze acht hectare te effeuilleren. Niet met de schaar, maar met de hand, als katten klauwend in het gebladerte.

De schade door de hagelstorm is intussen vastgesteld op gemiddeld dertig procent, met 15 procent verlies in de Chardonnay en 55 procent kapot in de Cot.

Wat er echter tevoorschijn komt na de effeuillage mag er wezen. Vanaf half augustus verschijnen er weer de bekende rode blosjes op de rode druiven, eerst Cot en Merlot, later ook de Cabernet Franc. De véraison is begonnen.

Eind augustus noemt technicien Thierry Grimal de Chardonnay van Bellevue zelfs de mooiste die hij in de streek heeft gezien.

De verwachting is dat de Chardonnay omstreeks 10 september wordt geoogst, de rode druiven volgen in de periode vanaf 20 september. Nu hopen op rustig nazomerweer!

Forse hagelschade -- update

Een maand na de verschrikkelijke hagelbui van begin juli 2014 kan de balans wat beter worden opgemaakt. De adviseur van de ‘hagelverzekeraar’ Groupama loopt met ons en regisseur Pascal door de velden om de schade op te nemen.

“Ik hoorde dat ik naar de Malepère moest en hield mijn hart vast. 80 tot 100 procent schade is er”, zegt Eric Vialade, zelf verantwoordelijk voor de wijn van Château Rives-Blanques bij Limoux, eigendom van een Nederlandse familie, ongeveer 25 kilometer verderop. Hij vouwt zijn lijst met veertig door hem te bezoeken adressen uit op de motorkap van zijn auto, vinkt Bellevue af en noteert oppervlakte en druivensoort van onze diverse percelen.

Het valt mee op Bellevue. Tussen de 30 en 60 procent, is zijn conclusie. Vooral de Cot is zwaar getroffen. Bij uitstek aan de kant waarop de wind stond, hebben de hagelstenen hun verwoestende werk gedaan. Opvallend zijn natuurlijk de verdorde bladeren en aangetaste trossen, maar er is meer. Eric wijst op bruine plekken op de takken waar de bast is gespleten. Soms vele per tak. “Hier heeft een hagelsteen de tak geraakt en hier ook en daar”, wijst hij. “Dat zijn zwakke plekken die gemakkelijk breken. Dat zul je straks na het snoeien merken als de door jullie geselecteerde baguettes afbreken bij het attacheren ervan.”

De expert wijst eveneens op beschadigingen aan de steeltjes van sommige druiventrossen. Ook dat zijn zwakke plekken die ertoe kunnen leiden dat de trillingen van de naderende oogstmachine de trossen al los schudden voordat de druiven in de oogstbak kunnen vallen.

Tijdens het werken in de wijngaard ervaren we later inderdaad de kwetsbaarheid van de takken. Als we uit de haag van druivenplanten gewaaide takken willen terugstoppen tussen de draden breken ze dikwijls af: precies op het punt waar een hagelsteen ze heeft getroffen.

Een week later op de ‘technische dag’ van de experimenteerboerderij van de gezamenlijke wijncoöperaties in de streek (waar onze biomerlot nu twee keer is gemaakt) horen we het hagelrapport van deze zomer. Diverse hagelbuien zijn over de streek – het departement Aude – getrokken, maar geen was zo fel en vernietigend als die van 6 juli. Ruim 12.000 hectaren druivenplanten werden getroffen, waarvan 1.500 hectaren voor 80 tot 100 procent als verloren moeten worden beschouwd. Met een ernstig gezicht noemde de technicus ons dorp, Arzens, als een van de meest getroffen plaatsen.

Bellevue overleeft ternauwernood hagelstorm

Zondagavond 6 juli, 19.00 uur. Het is een warme dag geweest. Plotseling betrekt de lucht. Inktzwarte wolken, aantrekkende wind. Dan vallen de eerste, dikke regendruppels en vervolgens vrij snel iets wat elke wijnboer vreest: hagel, kaliber kiezelstenen, vergezeld van hevige windstoten. In een kwartier is het voorbij. Het gevolg: flinke schade. Eerste schatting: 40 procent van de oogst is verloren.

Tien jaar lang zijn we de dans ontsprongen, maar nu is het raak. Vanuit het westen raast de hagelbui door ons departement de Aude richting zee om vlak daarvoor nog even noordwaarts af te buigen naar de bekende wijnstreek Minervois. Volgens deskundigen is in de provincie 15.000 hectare wijngaarden en graanvelden getroffen. Sommige velden met zonnebloemen lijken wel spinazie. De minister van Landbouw komt hoogstpersoonlijk een kijkje nemen in de streek.

Vergeleken met onze benedenbuurman Frederic komen wij er nog goed van af. “Het is een catastrofe”, zegt de sympathieke jonge wijnboer die al tien jaar geheel biologisch boert. “Ik heb niet alleen dit jaar geen oogst, maar mis ook het hout om te kunnen snoeien voor 2015.”

Zijn velden lijken door het epicentrum van de hagelstorm getroffen. Er zit amper nog blad aan de struiken. Veelbelovende trosjes zijn er helemaal vanaf geranseld of hangen er troosteloos als bruine krenten bij.

Bij ons lijkt het op het oog mee te vallen. Veel blad en mooie trosjes liggen op de grond. Maar vooral aan de oostzijde van de planten zijn de trossen gaaf en hangt het blad, onontbeerlijk voor de fotosynthese en dus voor de suikers, er ongeschonden bij. Helaas heeft de hagelstorm de bladeren aan de zuid- en westzijde weggeslagen. De overgebleven trossen zijn nu ongewapend tegen hevige zon waardoor er kans op verbranding ontstaat.

De Cot en een groot perceel Merlot hebben de hardste klappen gekregen. Dat er veel roodbruine druiven in de trossen zijn aangetast, is nog daaraan toe. “Die drogen wel in”, zegt regisseur Pascal. “Verontrustender zijn de druiven die kleine barstjes en vlekjes in de schil vertonen. Die druiven groeien door. Over twee maanden zitten ze bomvol suikerrijk sap en spat het huidje door de toegenomen spanning uit elkaar. En als je dan niet uitkijkt, krijg je schimmel.”

Maar goed, het goede nieuws is dat de Chardonnay en de BioMerlot er redelijk goed bij staan. Onze wijngaard heeft allerlei houtwallen, flauwe taluds en heuvels waardoor er luwtes zijn die bescherming bieden tegen dit soort natuurrampen. Toch is het is jammer, want de bloei en vruchtzetting verliepen dit voorjaar perfect. Oogst 2014 leek genereus te worden. Dat laatste gaat niet gebeuren, zoveel is zeker. Nu maar hopen op een kwalitatief goed jaar.

BioMerlot 2013 op fles gezet

De oogst van de biologische Merlot was klein en over de kwaliteit ervan hadden we eerst twijfels. We hebben met veel moeite de mooiste trossen met de hand geplukt. Maar onze inspanningen zijn niet zonder resultaat gebleken.

De verrassing is groot als we eind juni de eerste flessen BioMerlot 2013 proeven. De opvolger van de ‘fles met het paarse etiket’ mag er wezen. Fluweelzacht, soepel, makkelijk drinkbaar.

Omdat we slechts een luttele 1000 kilogram konden oogsten, is het volume van 550 liter te gering om door de mobiele bottelfabriek te voeren waarmee de wijn normaal op fles wordt gezet. Gelukkig weten Philippe en Gilbert van experimenteerboerderij Domaine de Cazes raad: we zetten de wijn zelf op fles, met de hand.

Wow, wat is het jammer dat we slechts 733 flessen hebben. De 250 trouwe wijnabonnees van Bellevue zijn in elk geval verzekerd van een fles in het wijnpakket dat later dit jaar wordt gepresenteerd op de traditionele najaarsproeverij van Bellevue.

Bloei en vruchtzetting verlopen uitstekend

Kenmerkten de jaren 2012 en vooral 2013 zich door een uiterst onregelmatige bloei en vruchtzetting, dit voorjaar verliep dit precaire proces eindelijk weer eens volgens het boekje.

De Chardonnay comme d’habitude het eerst, de Cabernet franc het laatst, de cruciale periode van eind mei tot half juni verliep zonder grote temperatuurwisselingen en zonder al te veel regen. De planten kwamen daardoor gelijkmatig in bloei. Spoedig daarna zagen we de druiven ontstaan: eerst speldenknopjes, toen erwtjes en toen knikkers.

En oh, wat zijn het er veel! Er volgen ongetwijfeld nog veel hobbels op onze weg naar de oogst, maar deze belangrijke hindernis is genomen. Het belooft een genereus en in eerste aanleg ook kwalitatief sterk jaar te worden.

Door het voorspoedige en regelmatige groeiseizoen konden ook de traditionele juni-equipes goed uit de voeten. Tweemaal is de ondersnoei – de uitlopers aan de voeten van de wijnranken weggehaald. Precies op het juiste moment zijn de draden ingeklapt en omhoog gebracht waardoor de uitlopers met de kleine trosjes recht omhoog groeien. Om te voorkomen dat ze er door de soms heftige wind tussenuit floepen, hebben we goed getimed composteerbare plastic clipjes aangebracht. In drie weken tijd hebben we met een vijftigtal handen het zware wijngaardwerk weer geklaard.

Paaltjes, heel veel paaltjes

Ze stonden al twee jaar op het lijstje. Een drietal, halfdode acaciabomen langs de rand van de weg, op de grens van gemeentegrond, percelen van een buurman en die van ons.

Op een ander bosperceel solliciteert een kwartet kwijnende acacia’s van dertig meter hoog eveneens naar de motorkettingzaag.

Op de laatste dag van mei was het zover. Eindelijk had Patrick tijd. De man die al jaren voor ons het grote, zware en vooral gevaarlijke werk met de motorkettingzaag doet, pakt het tegenwoordig al helemaal professioneel aan. Patrick heeft een lier gekocht met een gevlochten staaldraad van honderd meter. Gemonteerd op zijn tractor aan de rand van het bos of langs de weg, sleept hij daarmee zonder mankeren de meterlange stammen uit het bos. Klik hier voor filmpje. Op een vrije plek ontdoen we ze samen van onbruikbare zijtakken en zagen we de stammen op twee meter.

Na ruim één dag werken, schatten we dat we genoeg hout hebben voor driehonderd paaltjes die de ijzerdraden in de wijngaard dragen. Die kolossale voorraad lijkt genoeg voor een jaar of drie. Ze vervangen de omvergereden of verrotte paaltjes die we op hun beurt daarna opstoken in de houtkachel.

Er resteert nog één klus. Met Patrick’s door de tractormotor aangedreven kloofmachine moeten we de bomen nog splijten. Dat komt later dit jaar.

Machine schoffelt onkruid weg

‘Intercep’ heet het ingenieuze apparaat. De mechanische schoffelmachine hangt achter de tractor en zigzagt met zijn messen het onkruid tussen de wijnranken weg. Het is het chemievrije alternatief voor onze beslissing om de hele wijngaard biologisch te maken.

Sinds dit voorjaar slaan we de jaarlijkse spuitbeurt tegen onkruid over. Om te voorkomen dat de distels, bramen en handjesgras al te welig gaan tieren en om ook schadelijke soorten als Canadese fijnstraal en tal van andere woekeraars het hoofd te bieden, experimenteren we met een mechanische schoffelmachine.

Het apparaat heeft een soort voelspriet, die maakt dat hij zodra de voet van de wijnrank raakt, de messen ijlings worden ingetrokken. Met een slakkengang ploegt de tractor zich door de wijngaard. Twee werkdagen zijn er nodig om het onkruid op onze acht hectare los te schoffelen.

Leuk is dat de bodem tussen de ranken maandenlang los blijft en ademt. Losgeraakt onkruid is er dan later nog met de hand of pikhouweel uit te trekken of hakken zonder dat we in de keiharde grond hoeven te bikken.

Voorjaarsproeverij met nieuwe witte wijn

Ongeveer dertig mensen hebben vandaag de voorjaarsproeverij bezocht. We presenteerden de nieuwe Bellevue Chardonnay 2013, en met een mooi zaterdagmiddagzonnetje kon de wijn de goedkeuring van velen wegdragen.

Het is weer een zeer ‘a-typische’ Chardonnay geworden. In de geur herkennen we nog wel iets van de specifieke Chardo-smaak zoals witte bloemen en gras, maar in de mond is frisheid en de fijne zuurgraad compleet verrassend terwijl de typische ‘vettige’ smaak praktisch ontbreekt.

Hoe het komt? Bellevue ligt met 300 meter nu eenmaal op relatief grote hoogte. Verder is er in 2013 wat aan de vroege kant geoogst, wat niet alleen de frisse zuren maar ook het lage alcoholpercentage (krap 12 procent) verklaart.

Ruim voorradig in het land is de vijfde editie van de Chardonnay van Bellevue. Lekker voor voorjaar en zomer, als aperitief en bij salades.

Stroomversnelling: heel Bellevue wordt BIO

Dit vroege voorjaar besloten we om een fors stuk van de wijngaard om te turnen tot biologische akkers. De wijn die van bijna 5 van de 8 hectare komt, mag over drie jaar het predicaat ‘biologisch’ dragen.

‘Maar,’ oppert Pascal, ‘dan moet ik voor die luttele drie resterende hectaren met een tractor en spuitmachine speciaal naar boven komen. Laten we dan proberen om heel Bellevue biologisch te maken.’

Deze nieuwe keuze is niet zonder risico. Vooral ons kleine perceel witte druiven (Chardonnay) is erg gevoelig voor meeldauw en valse meeldauw. ‘Jullie zullen de zaak nog nauwkeuriger moeten volgen en grondig surveilleren,’ aldus Pascal.

Ook biologische buurman Frédéric en specialist Emmanuel beloven de cruciale maanden tussen half mei en half juli een extra oogje in het zeil te houden. Het is ook de periode dat we zelf veel in de wijngaard zijn, onder meer om de ondersnoei met de hand te doen.

We zullen ons zelf ook nog meer gaan scholen om de symptomen van meeldauw tijdig te signaleren en in te grijpen met het arsenaal middelen die zijn toegestaan volgens de biologische wijnbouw.

Bellevue-mannetjes verneukt

De beslissing om Bellevue geheel biologisch te maken, leidt tot nieuwe avonturen.

Eind maart is Pascal aan de lijn. Het is urgent. ‘We gaan een nieuw middel inzetten tegen de Ver de la grappe,’ zegt de regisseur. ‘Het scheelt spuitbeurten tegen deze schadelijke vlinder en het verhoogt op termijn de natuurlijke weerstand van de planten. Maar je moet vóór 8 april 4500 capsules in de wijngaard komen ophangen. Blokkeer een weekend en boek een vliegtuig,’ gebiedt de regisseur.

Dus staan we 2 april in een bulderende wind in de wijngaard. Het middel in kwestie zijn feromonen, signaalmoleculen waarmee in ons geval vrouwtjesvlinders Eudemis hun mannetjes lokken.

Het onooglijke motje is bepaald geen onschuldige fladderaar. Begin april is de eerste generatie geslachtsrijp. De vlindertjes leven circa 5 weken en planten zich voort op de wijnstronken en wijnbladeren.

Dat is allemaal nog tot daaraan toe, maar de derde generatie legt eieren op de rijpe druiven, ergens in augustus. De rupsjes die daaruit voortkomen, boren zich in de druiven en prikken ze lek. Soms zitten er wel dertig rupsen in een druiventros. Niet alleen gaat kostbaar sap verloren, erger is dat grijze schimmel (Botrytis) op het suikerrijke vocht afkomt en hele trossen aantast.

Chemieconcerns als BASF hebben met spectometrisch onderzoek de verantwoordelijke moleculen van de feromonen vastgesteld en het spul vervolgens nagemaakt. ‘De vrouwelijke geur verdampt met minieme hoeveelheden door de plastic capsules heen, waardoor mannetjes denken dat ze kunnen paren. Ze raken compleet in de war door deze confusion sexuelle,’ legt Emmanuel Robert uit. Als specialist van de coöperatie Arterris raadt hij deze methode aan voor wijngaarden als Bellevue, die geïsoleerd liggen en niet onder invloed staan van conventionele producten van naburige wijngaarden. ‘Na enkele jaren neemt de natuurlijke weerstand van de plant toe, zo blijkt uit onderzoek in Duitsland,’ weet Emmanuel.

De capsules moeten ongeveer om de vier planten aan het ijzerdraad worden geclipt. Aan de buitenste rij brengen we een dubbele dosis aan. Om de mannetjes al in de bosrand in verwarring te brengen, hangen we de seksdozen ook in de takken van ceders en eiken. Het lijkt alsof we een speurtocht uitzetten voor een kinderfeestje.

Met zijn tweeën is de klus in een goede dag werken geklaard. De eerste biologische noviteit op Bellevue is een feit. De capsules blijven werkzaam tot begin oktober.

Er is wel een nadeel, zegt Emmanuel. ‘In de winter moet je tijdens de snoei de capsules eraf halen, want het plastic breekt niet af.’