Helaas - wéér geen BIO-merlot

Op het merlotperceel dat - zoals het zo mooi heet – ‘in transitie’ is naar biologische teelt, zag alles er aan het eind van de zomer nog veelbelovend uit. Toch zal er in 2012 voor het tweede achtereenvolgende jaar geen fles biowijn in wording te proeven zijn.

De verloven waren ingetrokken, drie achtereenvolgende weekenden afgeblokt, de auto volgetankt en de traditionele najaarsproeverij uitgesteld. Er was zelfs sprake van een mogelijk filmpje met de vier wijngaardeigenaars die hoogstpersoonlijk vier rijen zorgvuldig geselecteerde ‘biomerlot’-druiven op Bellevue zouden plukken. Met de hand.

Op de dag dat de specialisten het sein ‘groen’ zouden geven, zouden wij er zijn. De oogstmachine zou de met rode linten gemarkeerde rijen overslaan. Op Cave La Malepère, waar ook de bekende witte en rode Bellevue-wijnen worden gevinifieerd, zou bij wijze van experiment een derde Bellevue-fles het licht zien. We willen inzicht krijgen in wat een kleine hoeveelheid druiven van een klein stukje land voor potentie heeft.

Helaas. In de derde week van september bleek dat het experiment niet doorging. "Il n’y a pas de biomerlot de Bellevue cet année, point," was de mededeling. We begrepen dat we blij mogen zijn dat de Chardonnay wordt gebotteld én de rode rassen van Bellevue in 2011 in een afzonderlijk vat belanden.

Wat is er aan de hand? Was er vorig jaar sprake van een droogtestress in de planten, dit jaar lijkt er sprake van een logistieke stress bij de cave. Door een ongeval zat de cave slecht in zijn mensen. Belangrijker nog lijkt dat na aanvankelijk perfecte omstandigheden tijdens de oogstmaand er halverwege september een grote hoeveelheid regen viel. De oogstmachines konden daardoor het land niet op. Tegelijkertijd steeg de temperatuur. Grijze schimmel (boitris) stak de kop op, aangelokt door de perforaties die het vlindertje ver de la grappe in de superrijpe druiven maakte.

Menige boer op de coöperatie stond zich te verbijten, dus meende wijnmaker Laurent dat een experiment met een biowijn voor de Hollanders - die al een uitzonderingspositie hebben - niet door kon gaan. Begrijpelijk, maar wel behoorlijk balen. En zonde van al het werk op gebied van secure behandeling van de planten. We gaan ermee door, maar moeten goed nadenken over een strategie.

Want Bellevue had namelijk nauwelijks hinder van ver de la grappe of schimmel. We noteerden een absoluut record in kilo’s druiven. Over de kwaliteit volgt later meer, we kunnen er nu nog weinig zinvols over zeggen.

Schrale troost is dat de biodruiven wel in de reguliere rode Bellevue zitten. Volgend jaar zal ongeveer een zesde van elke fles rode wijn – zeg maar een glas – uit biomerlot bestaan.

Bellevue-wijn op steeds meer plekken te koop

Opnieuw heeft Domaine de Bellevue haar netwerk van verkooppunten uitgebreid. En de jongste uitbreiding is niet de eerste de beste: de gerenommeerde wijnhandel Vleck, vlakbij het Amsterdamse Vondelpark.

Vleck heeft zowel de rode als de witte Bellevue in het assortiment opgenomen. De wijnhandel heeft vooral ‘natuurlijke’ wijnen in het schap staan, dat wil zeggen wijnen gemaakt met zo min mogelijk ingrijpen in de wijngaard tot en met de botteling, en met de nadruk op zwavelarme vinificatie.

“Ik bespeur de laatste twee jaar veel vooruitgang bij de Bellevue-wijnen”, zegt Michiel ter Heide, eigenaar van Vleck (rechts op de foto). “Tijd dus om Bellevue vanaf jaargang 2010 te presenteren tussen grootheden als ‘the godfather’ Marcel Lapierre en al zijn natuurlijke volgelingen, opdat de wijnen van Bellevue in de toekomst nog zuiverder worden. En dat gaat vast en zeker gebeuren.”

In Haarlem is restaurant In den Swarten Hondt nog het meest te spreken over de witte Bellevue-wijn. Op een prachtige locatie aan het Spaarne werkt het restaurant in het lunchcafé met mensen met een lichte verstandelijke handicap. Ook ’s avonds wordt de exploitatie deels in deze dagbesteding verricht.

“Vorig jaar vonden we de Chardonnay Bellevue al lekker maar konden jullie met Kerstmis al nauwelijks meer leveren”, zeggen Ard en Lucas, kok en sommelier van het restaurant. De nieuwe wijn is voorlopig gelukkig ruim voorradig en ook deze valt in de smaak.

“Eind mei verzorgden we hier nog een bruiloft, en uit onze vier witte wijnen kozen bruid en bruidegom unaniem voor de Bellevue Chardonnay”, zegt Lucas.

Vlakbij het Nationaal Park Agües Tortes in de Spaanse Pyreneeën bestieren Jaco en Franka sinds vijftien jaar camping Lo Closo. Het is een kleine natuurcamping (14 plaatsen) tegen de helling van de bergen. In het restaurant wordt de bezoeker op door-de-weekse dagen in juli en augustus desgewenst een mooie maaltijd voorgeschoteld. “Uiteraard serveren wij Spaanse wijnen, zoveel mogelijk uit de streek”, zegt Jaco. “Maar we vinden het leuk om jullie wijnen erbij te hebben en onze kaart uit te breiden.”

Al enige tijd treffen bezoekers van Het Schip van Blaauw in Wageningen Bellevue-wijn aan. Het voormalige Laboratorium voor Plantenfysiologisch Onderzoek is in 1920 gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School naar een ontwerp van Cornelis Jouke Blaauw. Op dit moment biedt het rijksmonument onderdak aan vijf Wageningse bedrijven. De authentieke collegezaal is te huur en wordt gebruikt voor kleinschalige congressen, debatten, presentaties, lezingen, concerten en andere culturele of educatieve evenementen. Veelal eindigen deze activiteiten met een drankje en een hapje in de foyer of op het terras. Al jaren schenkt men daar, met genoegen, de wijn van Bellevue.

Ook deze zomer was Bellevue rood en wit de huiswijn op het openluchttheater van Suburbia in Almere. In een loods op de stadsboerderij/stadslandgoed De Kemphaan speelde Suburbia van 15 juni tot 23 juli ‘Oom Wanja’, de klassieker van Anton Tsjechov. Voor aanvang van de voorstelling serveerde Suburbia een Russische biologische maaltijd methode Hollandaise -- met een glas Bellevue.

Alle losse-verkooppunten van Bellevue-wijn kun je hier (en in de balk rechts op deze website) bekijken.

Véraison

Op een gegeven moment in de zomer treedt er een spectaculair fenomeen op. Van de ene dag op de andere beginnen de dan nog groene trossen van de rode druivenrassen te verkleuren.

De Cot als eerste, de Cabernet franc als laatste krijgen plotseling rode blosjes op de trossen: de véraison.

In de streek begint zich dan al een beetje opgewonden stemming te ontwikkelen. Want de grove stelregel is dat de druiven rijp zijn op ongeveer veertig dagen nadat de helft van alle trossen rood zijn gekleurd.

Omdat de meeste handelingen in de wijngaard eind juli wel zo’n beetje zijn verricht, halen de boeren hun aanhangwagens te voorschijn en controleren ze hun oogstmachines. De enkeling die met de hand oogst, heeft nog een goede maand de tijd om voldoende plukkers te regelen.

Door de droge winter en het warme voorjaar liep de wijngaard tot le quatorze juillet ongeveer 17 dagen voor op het normale schema. Toen begon het te regenen, waardoor een aantal dagen achtereen een mooie tien millimeter per dag in de pluviometer belandde. Ook de temperatuur daalde.

Het vuurwerk, in Arzens traditioneel de dag voor 14 juli werd wegens regen afgelast, maar de wijnboeren maalden daar niet om. Toen we ’s avonds wat gingen drinken in de salle polyvalente, zagen we allemaal blije gezichten. ‘Hoeveel is er bij jou gevallen? Negen millimeter? Bij mij tien!”

Vooral te spreken zijn de vignerons over de haast ouderwetse Hollandse regen, een druilerige miezer. De fijne druppeltjes zijgen mooi in de aarde, en belangrijker nog, ze zorgen voor de broodnodige elasticiteit van de schilletjes. Als het in juli te lang te droog blijft en in augustus een forse onweersbui de druiven doet volzuigen, kan een niet meebewegende schil voor een ‘ontploffing’ van de druiven zorgen.

Na een redelijk voorspoedige bloei in mei en vruchtzetting begin juni, lijkt ook deze hobbel genomen. Door de wat lagere temperaturen in juli is de voorsprong weer gedaald tot een week. We zullen de rode druiven vanaf half september oogsten.

“We zijn er nog niet”, zegt onze regisseur Pascal, “maar voorlopig ziet het er goed uit.”

Verwilderde moestuin wordt park (deel 2)

Begin maart begonnen we met de revitalisering van een volkomen overwoekerde moestuin bij de entree van domein Bellevue. Deze zomer hebben we de puntjes op de i gezet, onder meer door vele bergen met snoeiafval naar elders af te voeren.

We hebben nog meer bomen van storende zijtakken ontdaan en hebben ze weer in de kenmerkende vorm van een boom gesnoeid en gezaagd. Daardoor zien we nu ons geliefde Chardonnay-veld beter.

De vijg die verloederde door bramen, climatis en sleedoorn, heeft weer een leven. We kunnen vooral ook beter bij de vijgenvruchten die samen met bramen en kersen in de Bellevue-confiture belanden. En de houtkachel is tevreden met een forse stapel eiken- en pruimenhout, en we verbazen ons over de dikke geurende laurierstammen die liggen te drogen.

Op de aarden wal langs de weg groeien al seringen. Komend voorjaar plaatsen we er kleine kersenboompjes naast en is het parkje klaar.

Total control

Wie denkt dat de druivenplanten na een gedegen ronde van ondersnoei en opbinden strak in het pak rustig naar de oogst toeleven, heeft het mis.

Druiven zijn koppige planten die genetisch nauw verwant zijn met lianen. Voortdurend proberen ze met nieuwe uitlopers nieuw terrein te veroveren. De biomassa aan bladgroen die in juni en juli wordt geproduceerd, is enorm.

In de eerste jaren van de wijngaard werden we daardoor nogal eens onaangenaam verrast. Dachten we bijvoorbeeld in een lang weekend even extra instopwerk te doen, troffen we losse draden aan. Soms waren de spijkers zelfs uit de houten paaltjes getrokken door het gewicht van de planten. Of dachten we in een klein weekje tussendoor de ondergroei nogmaals te snoeien, moesten we met scherpe messen duimdikke, al verhoute, twee meter lange uitlopers tussen de trossen vandaan trekken, met alle schade van dien.

Precies om deze reden werken we de laatste twee jaar onder leiding van Ief met meerdere ploegen. Gedurende de hele precaire junimaand houden ze de zaak onder controle.

Wanneer op de altijd springerige Merlotpercelen de uitlopers boven de draad uitkomen, brengen we de draad een etage omhoog en plaatsen we extra bioafbreekbare clipjes die de zaak op spanning houden. Zo zitten de hagen van druivenplanten strak gevangen tussen de ijzeren draden en kunnen de planten de vaak straffe wind weerstaan.

En er is meer. Na de eerste ondersnoei lopen we nog tweemaal gebukt en gebogen langs de voeten van de planten om beginnende uitlopers weg te halen. We maaien paardenstaarten (prêles), die in de loop van de zomer de rijpende druiventrossen raken (zie foto). Door ze te maaien, bevorderen we de luchtcirculatie onder de planten en voorkomen we dat zich grijze schimmel op vochtige plekken nestelt. Om dezelfde reden knippen we blad weg (efeuillage) aan de noord- of oostzijde van de rijen. Zuidelijk en westelijk laten we ze hangen zodat ze de trossen als een parasol beschermen tegen een al te verzengende zomerzon. En waar nodig hakken we met pikhouweel en schoffel schadelijk onkruid weg, zoals de eindeloze strijd tegen de immer terugkerende bramen en distels.

Zo zachtjes aan hebben we een goed oog gekregen voor waar we op welk moment wat moeten doen. Het is vervolgens nog aardig wat managementwerk om de wijngaard onder total control te houden. En dat lukte dit warme voorjaar weer vooral met hulp van vrienden en wijnabonnees uit Nederland. Dus Marian, Marian, Gerda en Sara; Franklin en Elle, Marina, Henk, Fred en Jetske; Riet, Gertje en Margreet, mille fois merci!

Almere snoeit de ondergroei

Eerst in de puffende hitte en daarna in de regen razen vier vrouwen uit Almere over de wijngaard. Met lichte handschoenen en een snoeimes breken of knippen Marian, Marian, Gerda en Sara de uitlopers die aan de voeten van de stam zijn ontstaan.

Die ondergroei moet gedegen gesnoeid. De biomassa van zo´n uitlopende wijnrank is enorm. Er is bovenin de plant voldoende blad voor de fotosynthese. Het blad aan de voet is echter overbodig, verdampt onnodig water, geeft geen druiven en kan als een soort opstappunt dienen voor ongerechtigheden als schimmels.

Dus weg ermee. De meeste boeren kiezen voor chemische bestrijding van dit loof, wij doen het met de hand. Het is een zwaar karwei, want het is zeer belastend voor de rug. Daarom werken we met ons tweeën in een rij, zodat we na zes planten even de rug kunnen strekken (haasje-over).

Na vier dagen hebben we met ons zessen vijf hectare planten vakkundig gesnoeid en een slagveld van gesnoeid loof achter ons gelaten. Ook hebben we de draden omhoog getild zodat de waardevolle uitlopers netjes omhoog groeien. Alweer is Bellevue dankbaar voor de super-equipe uit Almere. Vele handen maken zwaar werk licht.

In de bloeiende wijngaard

Het warme weer laat ook de wijngaard ongeveer twee weken voorlopen op de normale ontwikkeling. Het betekent dat in de derde week van mei vrijwel alle druiven al in bloei staan.

De bloei is een bijzonder moment. Gedurende tien tot vijftien dagen hebben de planten fijne, kleine, witte bloemetjes. Tijdens de bloei (floraison) verspreidt de wijngaard de delicate geur van lelietjes der dalen.

Voorafgaand aan de bloei verliezen de vruchtbeginsels hun hoesjes (capuchon, foto rechts, bovenin) en krijgen ook de minuscule meeldraden buitenlucht. In de volle bloei (foto rechts, onderin) bestuift de wijnplant zichzelf, waarna de bevruchte bloemetjes uitgroeien tot piepkleine bolletjes, kaliber speldenknop (nouaison).

Die knopjes (foto onder), met het al kenmerkende uiterlijk van een druiventros, groeien dan gaandeweg juni en juli verder tot volwassen trossen.

Als tijdens de bloei een langdurige periode van regen inzet, samen met een daling van de temperatuur, kunnen de hoesjes die om de vruchtbeginselen zitten, verkleven. Daardoor kan het stuifmeel het vruchtbeginsel niet bereiken. Er ontstaan dan allerlei gaten in de tros (coulure).

Ook kunnen de weersomstandigheden de bloei en bevruchting verlengen tot een maand. Deze onregelmatige bevruchting kan ertoe leiden dat op de oogstdatum zowel superrijpe als nog niet rijpe trossen worden binnengehaald (millerandage).

Het lijkt er echter op dat de broodnodige onweersbuien die de laatste twee dagen van mei en de eerste dagen van juni over het gortdroge land ranselden vooralsnog niet tot narigheid hebben geleid op Bellevue. De boeren hier spreken van een ‘bon potentiel’ voor de wijn van jaargang 2011.

Balen, best veel balen

De warmte van het voorjaar maakt dat alles hier voor loopt op schema. De granen zullen bijvoorbeeld veel vroeger worden geoogst dan normaal.

Onze luzernevelden hebben halverwege mei de eerste snee opgeleverd. De eiwitrijke vlinderbloemigen hebben enkele dagen liggen drogen en zijn daarna in grote balen geperst. Verspreid op het land liggen meer dan 100 balen van circa 250 kilogram te wachten op de vrachtwagen die ze vervoert naar de stallen van Thierry Bonhomme.

Daar doen de biokoeien en -schapen van Thierry zich tegoed aan de biologische Bellevue-luzerne.

Op de tractor!

In de eerste week van mei heeft het inderdaad geregend. Onze handmatige spuitactie heeft bescherming geboden aan een fikse onweersbui.

De Biomerlot is nog steeds vrij van meeldauw. Door het plotselinge vocht en de nog steeds hoge temperatuur zijn de loten verder uitgelopen. Nu moeten ook de nieuwe bladeren worden beschermd. Handmatig werk met de spuit volstaat niet meer. Het bladerdek is veel te omvangrijk geworden.

Dus krijgen we na zeven jaar op 5 mei onze eerste tractorles. Eerst oefenen we op een recht stuk met alleen water in de tank, maar weldra akkeren we op de helling met echte bestrijdingsmiddelen.

Het is glibberen en glijden met de oude, geleende tractor op de nog natte, net geploegde hobbelige helling. Een hele kunst is het bovendien om de tractor recht in de rij te houden, aan het einde van de rij snel met de hendels de spuitmondjes dicht te draaien, af te remmen, de bocht te maken naar een nieuwe rij vier banen verder en de spuitmondjes bijtijds weer te openen.

De kop is eraf en we hebben weer een nieuwe stap gezet om als freelance wijnboeren gewetensvol om te gaan met gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen.

Groeispurt in de druiven

April was in Nederland én op Bellevue extreem warm en zonnig; in Frankrijk turfden de meteorologen de warmste maand april sinds 1900. Mede dankzij een volle week regen in maart (100 mm) zijn de druiven daardoor versneld uit hun winterslaap gekomen.

Eind april maant onze regisseur Pascal ons daarom toch alvast een begin te maken met de ondersnoei. Dat wil zeggen het weghalen van de uitlopers aan de voeten van de stammen, vooral in de voor meeldauw gevoelige soorten zoals Chardonnay. “Als het gaat regenen, kunnen er plassen op de bodem ontstaan en gebruiken de meeldauwschimmels de ondergroei als een lift om de kleine druivenknopjes hoger in de plant aan te vallen”, doceert Pascal.

Hebben wij weer. Moeten wij met ons tweeën subiet aan de bak, terwijl pas over drie weken, rond Hemelvaart en Pinksteren, equipes uit Nederland overkomen om de handen uit de mouwen te steken en de voetjes van de wijnranken schoon te maken. Deze ondersnoei is namelijk nogal belastend voor de rug: kromgebogen, gehurkt of kruipend gaan we van plant tot plant om de groene loten eraf te rissen. Evengoed weten we in een lange dag anderhalve hectare, ongeveer 6000 planten van de Chardonnay en onze ‘Biomerlot’, schoon te maken.

Maar dat is nog niet alles. “Doe ook meteen maar de eerste spuitbeurt op het Biomerlotveld, want er wordt regen verwacht”, gebiedt Pascal. Dus staan we nog dezelfde dag met een tankje op de rug met door biologische landbouw geaccepteerd kopersulfaat en zwavel een beschermlaag te sprayen op de versgroene blaadjes. Dat laagje voorkomt dat de schimmel het blad en de piepkleine vruchtbeginselen aantast.